Soorten hoofdpijn
Hoofdpijn is een van de meest voorkomende medische klachten. Ongeveer 5 tot 10% van de mensen met hoofdpijnklachten gaat naar de huisarts vanwege regelmatige hoofdpijn. Hoewel onderzoek naar oorzaak en behandeling van hoofdpijn al eeuwen plaatsvindt, is pas de laatste decennia aanzienlijke vooruitgang geboekt. Voor een goede behandeling is het van groot belang om te weten om welk type hoofdpijn het gaat.
Welke vormen van hoofdpijn zijn er?
Er zijn veel vormen van (chronische) hoofdpijn. De bekendste zijn:
- Aangezichtspijn
2. Clusterhoofdpijn
3. Hoofdpijn die te maken heeft met medicijngebruik
4. Spierspanningshoofdpijn
5. Cervicogene hoofdpijn
6. Hoofdpijn die samen gaat met migraine
Aangezichtspijn
Aangezichtspijn of trigeminusneuralgie is een aandoening van de gezichtszenuw.
Trigeminusneuralgie wordt veroorzaakt door een overprikkeling van de aangezichtszenuw. De diagnose stelt men o.b.v. het klachtenpatroon van de patiënt. Regelmatig maakt men ook een MRI scan voor aanvullende diagnostiek.
Kenmerken van aangezichtspijn
- Zeer hevige, korte pijnscheuten op een bepaalde plaats in het gezicht
- De scheuten kunnen uitgelokt worden door kauwen, spreken of slikken
- Er kunnen ‘trigger-punten’ zijn, die bij aanraking de pijn opwekken
Behandeling
In het algemeen kan men de pijn bij trigeminusneuralgie goed behandelen door middel van medicijnen.
Clusterhoofdpijn
Van alle hoofdpijnen is clusterhoofdpijn de meest zeldzame.
Kenmerken van clusterhoofdpijn
- Treedt meestal op in aanvallen, in clusters
- Pijn bevindt zich aan één zijde van het hoofd
- Er is sprake van een zeer hevige, snijdende of borende pijn
- Aanvallen ontstaan zeer plotseling, vaak ’s nachts
- Tijdens aanval is er vaak sprake van bewegingsdrang
Bij clusterhoofdpijn is er sprake van ten minste één van de volgende bijverschijnselen:
- een rood oog
- een tranend oog
- een verstopte neus
- een loopneus; een zwetend voorhoofd
- een vernauwde pupil;een hangend ooglid, een ooglidzwelling
De feitelijke oorzaak van clusterhoofdpijn is onbekend. Erfelijke factoren lijken een rol te spelen.
Behandeling
Behandeling van clusterhoofdpijn is medicamenteus.
Medicijn afhankelijke hoofdpijn
Medicatijn afhankelijke hoofdpijn ontstaat door het langdurige gebruik van te veel pijnstillers (>3 maanden). Alle pijnstillers kunnen medicijnafhankelijke hoofdpijn geven. Zelfs simpele pijnstillers die men zonder recept bij de drogist of supermarkt kan halen.
De enige behandeling is stoppen met pijnstillers. Dit leidt in eerste instantie tot kortdurende ontstekingsverschijnselen, net zoals bij het afkicken van drugs, maar daarna tot een afname van hoofdpijn. Door het frequente gebruik van pijnstillers neemt niet alleen de frequentie toe, maar ontstaan allerlei bijkomende andere klachten. Ook gebruik van cafeïnehoudende dranken zoals koffie, thee en cola kunnen hoofdpijnklachten in stand houden.
De diagnose kan pas definitief gesteld worden, als – na stoppen – de hoofdpijn in ernst en frequentie afneemt.
Ook om het type hoofdpijn te kunnen diagnosticeren is het belangrijk dat het gebruik van pijnstillers 3 maanden absoluut stopgezet wordt.
Elke patiënt die gemiddeld vaker dan één dag per week last heeft van hoofdpijn, wordt dan ook gevraagd naar het gebruik van pijnstillers, medicijnen tegen migraine en cafeïnehoudende dranken.
Behandeling
Er zijn twee manieren om dit hoofdpijntype te behandelen. De eerste is informatie ontvangen van uw huisarts over de diagnostiek en hoe u dit ontwikkeld hebt. De tweede aanpak is het volledig staken van de medicatie.
Spierspannings hoofdpijn
De naam spierspanningshoofdpijn is eigenlijk onjuist en zou beter vervangen kunnen worden door hoofdpijn zonder bekende neurologische oorzaak.
Spierspanningshoofdpijn is eigenlijk een verzamelnaam voor een aantal vormen van onbegrepen hoofdpijn, die niet voldoen aan criteria voor andere vormen van hoofdpijn.
Kenmerken van spierspanningshoofdpijn
De kenmerken van spierspanningshoofdpijn zijn niet voor iedere patiënt hetzelfde.
- Over het algemeen zit bij spanningshoofdpijn de pijn aan beide zijden van het hoofd
- De pijn is dof, drukkend en voelt als een strakke band om het hoofd
- Spierspanningshoofdpijn is een zeurende hoofdpijn, die vaak vanuit de nek op komt zetten
- Vaak zijn nek en schouders ook stijf en pijnlijk
- Als de pijn heel erg is, kan misselijkheid (zonder braken) en overgevoeligheid voor harde geluiden en fel licht optreden
- Spierspanningshoofdpijn is ‘gewone’ hoofdpijn, die snel weer verdwijnt
Oorzaak
De pijn kan verschillende oorzaken hebben
- spieren zijn te zwaar belast
- een verkeerde houding
- kou gevat of op de tocht gezeten
- pijn in gebit of kaak
- niet goed kunnen zien
Stress is zelden de oorzaak van spanningshoofdpijn. Waarschijnlijk gaat achter spierspanningshoofdpijn een groot aantal verschillende hoofdpijnsoorten schuil. De exacte oorzaak van spierspanningshoofdpijn is onbekend.
Behandeling
Omdat de oorzaak van spierspanningshoofdpijn moeilijk te achterhalen is, is een multidisciplinaire behandeling soms zinvol. De fysiotherapeut kan mogelijk helpen met triggerpoint therapie, dry needling, myofeedback of oefentherapie.
Cervicogene hoofdpijn
Cervicogene of cervicale hoofdpijn (ook wel nekhoofdpijn genoemd) is een hoofdpijn die veel lijkt op spanningshoofdpijn.
De pijn komt vanuit de nek opzetten en straalt uit naar zij- en voorkant van het hoofd, soms tot boven het oog. De pijn zit meestal aan één kant van het hoofd, maar kan ook aan beide kanten voorkomen. De hoofdpijn kan in aanvallen voorkomen en de duur van zo’n aanval is onvoorspelbaar.
Provocatie van nek- en hoofdpijn door mechanische prikkels in de nek, bewegingsbeperkingen in de nek die hoofdpijn oproepen doen bevestigen dat er sprake is van een cervicogene hoofdpijn.
Kenmerken van cervicogene hoofdpijn
- drukkende en knellende pijn in het hoofd
- pijn is constant, neemt niet toe in de aanval
- pijn meestal aan één kant, soms aan beide zijden van het hoofd
- pijn neemt niet toe bij activiteitstoename
- vaak bewegingsbeperkingen in de nek
- vaak provocatie hoofd- en nekpijn door mechanische prikkels
- geen misselijkheid of braken
Behandeling
Mogelijke behandelvormen voor cervicogene hoofdpijn zijn manuele therapie, fysiotherapie en oefentherapie.
Migraine
Migraine is een veel voorkomende aandoening, maar geeft bij elk individu een ander beeld.
Kenmerken van migraine
- komt in aanvallen voor
- aanvallen hebben een duidelijk begin en eind
- pijn zit meestal aan één kant van het hoofd
- heftig bonzende of kloppende pijn
- misselijkheid/braken
- overgevoeligheid voor licht en geluid
- nagenoeg elke inspanning is onmogelijk
- duur 4 tot 72 uur
Er worden twee vormen van migraine onderscheiden en wel:
- migraine met aura
- migraine zonder aura
Als er sprake is van migraine moet er sprake zijn van ten minste twee van de vier volgende karakteristieken:
- De pijn zit aan één zijde van het hoofd
- De pijn is kloppend of bonkend van aard
- De pijn is matig tot ernstig, zodanig dat de dagelijkse activiteiten ernstig belemmerd worden en/of de patiënt naar bed gaat
- De pijn verergert bij simpele lichamelijke activiteiten, zoals traplopen en dergelijke
Naast de hoofdpijn moet er tevens minstens één van de drie bijverschijnselen zijn:
- misselijkheid en/of braken
- overgevoeligheid voor licht
- overgevoeligheid voor geluid
- Een migraineaanval is een normale reactie van de hersenen op bepaalde prikkels en kan bij iedereen wel eens voorkomen.
- Migrainepatiënten hebben een verlaagde prikkeldrempel voor normale prikkels, waardoor ze herhaaldelijk aanvallen krijgen.
- Factoren die de prikkeldrempel verlagen zijn moeilijk te beïnvloeden.
- Het heeft geen zin om zogenaamde uitlokkende factoren voor migraineaanvallen te vermijden.
Hoofdpijn die samengaat met migraine
Veel mensen die migraine hebben, kunnen na verloop van tijd ook hoofdpijnklachten ontwikkelen vanuit een verhoogde spierspanning in nek- en schouderspieren of door een verkeerd gebruik van de nek.
Behandeling
Het mechanisme dat migrainehoofdpijn veroorzaakt is zeer ingewikkeld, diverse hersenstructuren spelen een rol. Waarschijnlijk treedt er een steriele ontstekingsreactie rondom de bloedvaten in de hersenvliezen op. Moderne medicijnen tegen migraine onderdrukken deze ontstekingsreactie.
Wanneer mensen veel migraine aanvallen hebben en daardoor een hogere spierspanning in nek/schouderspieren opbouwen, kan fysiotherapie zinvol zijn om de spierspanning te verminderen.